maandag 25 september 2017

De winst van politiek tegen divers samenleven. N.a.v. de 'normalisering' van Duitsland

Enkele notities

Toen ik gisteren vernam hoe de verkiezingen in Duitsland waren verlopen, was mijn eerste reactie dat het me niet verbaasde. De uitslag was wellicht verrassend voor Duitsland, maar wanneer je kijkt naar andere Europese landen (zoals Oostenrijk, Frankrijk en Nederland), dan is de winst van een rechts radicale, anti-immigratie partij niet vreemd. Er is eerder sprake van een inhaalslag. Het zou vreemd zijn als Duitsland een uitzondering zou blijven in Europa.

Maar toch, is deze ‘normalisering’ van Duitsland geruststellend?

Door de overwinning van Macron in Frankrijk raakte ik weer hoopvol gestemd. Zijn overwinning leek te breken met een trend in Westerse landen. Trump en Brexit hadden het nationalisme stevig op de kaart gezet. De eurofiele Macron bracht daar verandering in.

Tot gisteren, met een vraagteken. Zijn we met de winst van de AfD in Duitsland weer terug bij een trend richting eenkennig nationalisme? Het willen verstevigen van de blanke, eigen cultuur, weg van het samen willen leven met mensen met een andere levensovertuiging of religie en met een andere culturele achtergrond. Was de overwinning van Macron een uitzondering?

De Frankfurter Allgemeine kopte vanochtend: ‘Merkel und die Koalition der Zufriedenen’. Het bericht gaat verder voornamelijk over de winst van de AfD. Merkel ging voor het ‘Duitsland waarin we goed en gaarne leven’. Velen blijken daarin niet mee te willen gaan. Het aantal tevredenen in Duitsland is sterk afgenomen.

Merkel zal opnieuw een regering gaan vormen, maar je kunt niet zeggen dat zij nog langer staat voor een fier en zelfverzekerd Duitsland dat in de Westerse wereld als een licht in de duisternis een tegenpool vormt voor het blanke nationalisme van Trump.

In de Guardian las ik een artikel over het symbolische protest, afgelopen weekend, door tal van Football-spelers in de VS: zij knielden bij het spelen van het volkslied (in plaats van rechtop te staan, met de hand op het hart). (1)

Dit naar aanleiding van een toespraak van Trump in een rally op vrijdag, waarin hij tekeerging tegen spelers van de National Football League (NFL) die eerder niet het ‘juiste respect’ hadden getoond voor de Amerikaanse vlag en eigenaren van clubs opriep hen te ontslaan:”get that son of a bitch off the field right now, he’s fired.” Later riep hij in een tweet bezoekers op om wedstrijden te boycotten zolang spelers weigeren de juiste eer te betonen aan de vlag.

De meeste spelers die knielen zijn zwarte Amerikanen. En zij protesteren daarmee tegen discriminatie en racisme, met name in het optreden van de politie en in uitspraken van justitie.

Wat mij opvalt in het Guardian-artikel is een citaat van Robert Kraft, een van de bobo’s in de NFL: ‘There is no greater unifier in this country than sports, and unfortunately, nothing more divisive than politics.’

Wat verenigt sport in de VS? Diversiteit. Wat drijft de huidige politiek uit elkaar? Divers en tolerant samenleven. Waar gaat Trump voor? Eenkennigheid, homogeniteit. In al zijn ogenschijnlijk impulsieve reacties zit één rode draad: blank nationalisme. Overal waar het kan, zaait hij verdeeldheid langs deze lijn. Een politieke keuze.

En is dat niet wat Trump verbindt met Wilders, Le Pen en de AfD? Afscheid van diversiteit en het creëren van een tegenstelling tussen blank, Europees, geworteld in de christelijke, eventueel humanistische traditie enerzijds en de rest. En dus wil men afrekenen met antidiscriminatie, antiracisme, individualisme, homohuwelijk, en alle andere pogingen om het samenleven in diversiteit te bevorderen.

Diversiteit heeft het zwaar te verduren in deze tijd. Zelfs in een stad als Amsterdam is deze tendens merkbaar. Waarom ik altijd heb gehouden van mijn stad is juist de diversiteit: alles en iedereen is er te vinden, naast en door elkaar. Tot voor kort. Door nieuwe, liberale politiek neemt de segregatie alsmaar toe. Zogenaamd als gevolg van marktwerking. Binnen de Ring is alles in een hoog tempo aan het homogeniseren, richting blank en welgesteld. Alle anderen ‘verdwijnen’ gaandeweg naar andere wijken. Er is nog wel diversiteit in Amsterdam, maar steeds minder naast en door elkaar. Pseudo-tolerant gaat men de ander uit de weg en wel door te segregeren. Dit is geen ‘natuurgebeuren’, maar een gevolg van politieke beslissingen. Het tegengaan van segregatie is evenzeer een zaak van politiek.

Anyway, om terug te komen op de Duitse verkiezingen: wat staat ons te wachten? Blank nationalisme zal steeds meer het nieuwe ‘normaal’ worden, terwijl het ‘normaal zijn’ van diversiteit het onderspit dreigt te delven. Polarisatie dus, langs etnische, culturele en religieuze scheidslijnen.

Wat te doen? Hoe hierop te antwoorden? Opvallend is dat ook in Duitsland de sociaal-democraten fors hebben verloren (net als in Nederland en elders in Europa). Kennelijk valt er in deze hoek nog veel te vernieuwen. Of is een heel ander antwoord nodig?

Het bestrijden van fascistische tendensen is één ding. Beter nog: hoe te ontkomen aan het ideologische frame van radicaal rechts? Hoe houden we tolerantie en samenleven in diversiteit in ere? Een enorme kwestie, met veel dimensies, ook sociaal-economische, waar uiteraard nog veel over te zeggen valt. En niet te vergeten: ook van godsdienstige zijde (m.n. christelijk en islamitisch) steekt de neiging tot eenvormigheid de kop op. De vijanden van radicaal rechts zijn niet per se vrienden. Dat geldt ook voor immigratiepolitiek: zoals het sluiten van grenzen abject en mensonwaardig is, zo is een volstrekte open deur naïef en dom.

Er is werk aan de winkel voor nieuwe progressieve politiek, die de extremen weet te vermijden en die een geloofwaardig antwoord heeft op de vragen en behoeften die nu maken dat mensen radicaal rechts stemmen.  

Noot:
.1: Guardian artikel: ‘NFL players kneel for anthem in unprecedented defiance of Trump’, https://www.theguardian.com/us-news/2017/sep/24/donald-trump-nfl-protests-kneel-anthem


Geen opmerkingen:

Een reactie posten