Met veel bombarie wordt een nieuwe vertaling gepresenteerd: Spengler’s
‘De ondergang van het Avondland’. Het boek wordt als een klassieker
gepresenteerd, maar is het wel zo’n fris boek? Er blijken een paar duistere
kanten aan te zitten.
Het boek heb ik (nog?) niet gelezen, en ken het tot nu toe
alleen van verwijzingen. De indruk die ik daaraan overhield: zwaar aangezet cultuurpessimisme.
In bijgaande boekbespreking (1) kom ik beschrijvingen en citaten tegen die dat
pessimisme toch wel een heel bepaalde kleur geven. Hoe fris is het om de
ontwikkeling van culturen te zien in het kader van ‘een sociaaldarwinistische
rassenstrijd op wereldschaal’, met als grootste gevaar ‘de opkomst van de
gekleurde rassen’?
Aan pluralisme en menging lijkt Spengler een broertje dood te hebben. Laat ons, faustisch en met ijzeren wil, de eigen cultuur, van vreemde smetten vrij, redden van de ontaarding, voor zover dat nog mogelijk is, aangezien we reeds in een fase verkeren (volgens Spengler) van 'geciviliseerde' verwekelijking...
Is er ook een goede reden om het boek te gaan lezen? Een klassieker, okay, maar heb ik zin om mij door ruim twaalfhonderd pagina’s sociaal-darwinisme heen te worstelen, met als ijkpunt ras- en cultuurzuiverheid? Waarom zou ik mijn denken over cultuur en geschiedenis hierdoor laten framen?
Of ga ik nu teveel af op een boekbespreking die vooral focust op deze denklijn in het werk? Ook al is de focus eenzijdig, dat sluit niet uit dat het sociaal-darwinisme sterk aanwezig is in de visie van waaruit het boek geschreven is. En alles wat ik over Spengler en zijn boek lees bevestigt dit beeld.
Aan pluralisme en menging lijkt Spengler een broertje dood te hebben. Laat ons, faustisch en met ijzeren wil, de eigen cultuur, van vreemde smetten vrij, redden van de ontaarding, voor zover dat nog mogelijk is, aangezien we reeds in een fase verkeren (volgens Spengler) van 'geciviliseerde' verwekelijking...
Is er ook een goede reden om het boek te gaan lezen? Een klassieker, okay, maar heb ik zin om mij door ruim twaalfhonderd pagina’s sociaal-darwinisme heen te worstelen, met als ijkpunt ras- en cultuurzuiverheid? Waarom zou ik mijn denken over cultuur en geschiedenis hierdoor laten framen?
Of ga ik nu teveel af op een boekbespreking die vooral focust op deze denklijn in het werk? Ook al is de focus eenzijdig, dat sluit niet uit dat het sociaal-darwinisme sterk aanwezig is in de visie van waaruit het boek geschreven is. En alles wat ik over Spengler en zijn boek lees bevestigt dit beeld.
De omvang kan nog een puntje worden. Ook in de
discussies die erover gevoerd gaan worden. Wie neemt nog de tijd om een boek
van ruim twaalfhonderd pagina’s te lezen?
Kleine voorspelling: binnenkort wordt het bon ton om te
refereren aan de ‘ondergang van het avondland’, terwijl voor iedereen die het
boek heeft gelezen overduidelijk blijkt dat de spreker of auteur slechts een recensie of de inleiding heeft
gelezen, of zelfs dat niet. Wordt het weer zo'n boek dat bij velen in de kast staat, maar ongelezen, terwijl men wel doet alsof?
Te pas en
te onpas gebeurt hetzelfde met twee andere klassiekers, wanneer iemand het weer
eens heeft over het ‘einde van de geschiedenis’ (Fukuyama) of de ‘clash of
civilizations’ (Huntington). Meestal onzin. In ieder geval heeft hetgeen gezegd
wordt zelden iets met het boek te maken.
Hopelijk weten de deelnemers aan discussies over Spengler’s ‘De
ondergang van het Avondland’ wel waar ze het over hebben, en hebben zij het
boek zorgvuldig gelezen, én helemaal.
Wat betreft de vertaling en de discussies die er rondom heen worden georganiseerd, verbaast mij de verwachting die men kennelijk heeft bij het uitbrengen van ‘De ondergang van het Avondland’. Is hier sprake van het creëren van een media-event? Of sluit het uitbrengen van de vertaling inderdaad aan bij een bestaand cultuurpessimisme?
Waarom zou ik Spengler gaan lezen? Volgens uitgever Boom is het boek ‘schrikbarend actueel’. In wat ik over het boek lees, is me nog steeds niet duidelijk geworden waar men het dan over heeft. Is de Europese cultuur bezig aan haar ondergang? En wat doet men met het sociaal-darwinistische uitgangspunt dat het boek kennelijk heeft? Is dat op een of andere manier actueel? Kennelijk heb ik iets gemist.
In recensies wordt vaak gezegd dat Spengler het over allerlei zaken heeft die ook voor ons spelen: economisch, politiek, ecologisch, enz. Prima, maar is dat zo interessant? Een filosofisch boek lees ik, niet om de onderwerpen die worden aangesneden, maar vanwege de visie van de auteur op die onderwerpen. (En dan kan ook Aristoteles nog interessant zijn, ook al kon hij uiteraard geen idee hebben van de fenomenen die onze dagelijkse realiteit bepalen.)
De enige reden die ik kan bedenken is dat extreem-rechtse bewegingen en politici misschien dezelfde soort van argumenten zullen gaan bezigen als door Spengler uitgewerkt, en dat het dus goed is om daar kennis van te nemen, onder het motto ‘ken uw vijand!’ Maar is dat voldoende reden om ‘De ondergang van het Avondland’ te gaan lezen?
Wat betreft de vertaling en de discussies die er rondom heen worden georganiseerd, verbaast mij de verwachting die men kennelijk heeft bij het uitbrengen van ‘De ondergang van het Avondland’. Is hier sprake van het creëren van een media-event? Of sluit het uitbrengen van de vertaling inderdaad aan bij een bestaand cultuurpessimisme?
Waarom zou ik Spengler gaan lezen? Volgens uitgever Boom is het boek ‘schrikbarend actueel’. In wat ik over het boek lees, is me nog steeds niet duidelijk geworden waar men het dan over heeft. Is de Europese cultuur bezig aan haar ondergang? En wat doet men met het sociaal-darwinistische uitgangspunt dat het boek kennelijk heeft? Is dat op een of andere manier actueel? Kennelijk heb ik iets gemist.
In recensies wordt vaak gezegd dat Spengler het over allerlei zaken heeft die ook voor ons spelen: economisch, politiek, ecologisch, enz. Prima, maar is dat zo interessant? Een filosofisch boek lees ik, niet om de onderwerpen die worden aangesneden, maar vanwege de visie van de auteur op die onderwerpen. (En dan kan ook Aristoteles nog interessant zijn, ook al kon hij uiteraard geen idee hebben van de fenomenen die onze dagelijkse realiteit bepalen.)
De enige reden die ik kan bedenken is dat extreem-rechtse bewegingen en politici misschien dezelfde soort van argumenten zullen gaan bezigen als door Spengler uitgewerkt, en dat het dus goed is om daar kennis van te nemen, onder het motto ‘ken uw vijand!’ Maar is dat voldoende reden om ‘De ondergang van het Avondland’ te gaan lezen?
*****
Gelet op de symposia, boekpresentaties en 'denkfeesten' ter gelegenheid van het uitkomen van de vertaling, maakt het de filosofische goegemeente geen moer uit of het een kwaadaardig boek betreft of niet: als er maar geld en aandacht mee verdiend kan worden!
Noot:
.1: Boekbespreking door Merijn Oudenampsen: Oswald Spengler
en de Nazi’s
