De krant lezen deze dagen staat ongeveer gelijk met psychologische zelfmoord. Het is nauwelijks te verdragen wat er allemaal gebeurt. Alles lijkt in te storten. Overdrijf ik? Zou kunnen.
Aanleiding voor deze nieuwe weblog is het lezen van twee kranten vanochtend bij de Coffee Company. In NRC-next en de Volkskrant artikelen over de stand van de wereld, met titels als ‘Als je nu 25 bent, heb je weinig om naar uit te kijken. Vooral in Zuid-Europa is perspectief klein’, ‘Extreem-rechtse club wil Denemarken ‘schoon’ maken’, ‘Wereldeconomie niet weer gered door China’, ‘Klopjacht politie op relschoppers’, ‘Status van Frankrijk brokkelt af’, 'Boos maar richtingloos', etc, etc. Soms lijken kranten een scenario voor een naderende catastrofe. Gelukkig is het leven meer dan krantennieuws.
En toch, wat me triggerde was een opiniestuk van Theodore Dalrymple over de rellen in Engeland, afgelopen dagen. Titel: ‘Rellen zijn loon van laf leiderschap’ (Volkskrant). Het stuk liegt er niet om. Een genadeloze visie op de stand van de Britse cultuur en samenleving.
Het stuk begint zo:
‘De onlusten in Londen en andere Engelse steden zijn een twijfelachtig eerbetoon aan de apathie, de morele lafheid, de onbekwaamheid en het carrièrezuchtige opportunisme van de Britse politieke en intellectuele klassen.
Op de ene of andere manier zijn zij erin geslaagd niet te zien wat evident is voor iedereen die een wandelingetje maakt in een drukke Britse straat en zijn ogen openhoudt: dat een aanzienlijk deel van de jonge bevolking van het land lelijk, agressief, gemeen, slecht opgevoed en onbeschoft is en misdadige neigingen heeft. Die jeugd heeft geen enkel zelfrespect, wel veel eigendunk. Ze vindt dat ze recht heeft op een hoog levenspeil en op andere dingen, zonder daar ook maar de minste inspanning voor te doen.’
En besluit met het volgende:
‘Dat alles doet uiteraard niets af aan de persoonlijke verantwoordelijkheid van de relschoppers. Maar deze onlusten zijn symptomatisch voor een maatschappij die snel uiteenvalt, voor een volk dat geen leiders en geen volgelingen telt, maar enkel nog egoïsten.’
De rest van het opiniestuk bestaat uit voorbeelden om zijn stellingname te onderbouwen. (Na te lezen op het internet.)
Vragen die het stuk van Dalrymple bij mij opriep, gecombineerd met de televisiebeelden en berichten van de afgelopen dagen: hoe staat het ervoor in Nederland? Is Engeland een uitzondering binnen Europa?
Wat te doen met de ‘gut feeling’ dat ‘something is rotten’?
Twee wake up calls in enkele weken tijd: de aanslagen in Oslo en de rellen in Engeland. Plus de aanhoudende eurocrisis (of is dat van een andere orde?) Wat gaat er mis? Zijn de gebeurtenissen inderdaad op te vatten als een symptoom? Is Europa ziek? Of zijn dit overdramatiseringen?
Wat betreft het morele verval in de maatschappij denk ik dat we dat verder moeten kijken dan alleen politici.
BeantwoordenVerwijderenDe macht in onze maatschappij ligt steeds meer bij grote bedrijven dan bij de overheden, en deze bedrijven worden maar door één ding geregeerd: winstbejag. Massaontslagen en de crisis veroorzaakt door het criminele gedrag van banken zijn de extreme uitingen van dit systeem, maar ook de leugens van de marketing, onpersoonlijke behandeling door dienstverleners die veel te groot zijn geworden, de gigantische afstand tussen de spullen die je koopt en de productie ervan, de beperkte verantwoordlijkheid die mensen nemen voor hun handelingen binnen het systeem. Je wordt er telkens aan herinnerd dat het maar om één ding draait binnen onze maatschappij: zoveel mogelijk geld verdienen. Zelfs zogenaamde filantropische organisaties hebben grote grachtenpanden in Amsterdam en bedienen zich van allerlei marketingmechanismes om zoveel mogelijk geld binnen te harken. Het is een "dog eat dog" wereld waarbinnen alleen maar gevochten wordt om de euro's.
Voor zaken als verdieping en morele beschouwingen kun je nog op weinig plaatsen terecht. Af en toe verneem ik ergens iets van een wetenschapper of filosoof waarvan ik een klein sprankje hoop krijg, om me daarna te beseffen dat zo iemand 0,0 macht heeft en het dus eigenlijk geen reet uitmaakt wat ze zeggen. Zolang je geen bakken vol geld hebt of hard bezig bent het te verkrijgen, val je buiten het machtsspel.
Dit hele systeem leert je actief af om moreel te handelen. Ik vind het dus ook geen wonder dat de mensen in Engeland zijn gaan plunderen. Zoals gezegd, het enige verschil met de politici is dat die het op een wettige manier doen, maar dit kun je ook voor de grote bedrijven zeggen. We zouden als maatschappij goed na moeten denken over hoe we dit anders gaan doen, maar ja, zolang je er geen geld mee kunt verdienen...
Winstbejag, zoveel mogelijk geld verdienen: ik ben het met je eens dat het marktdenken zich steeds meer doet gelden. De vraag is: kan het anders? Het lijkt me eigen aan het bedrijfsleven om geld te willen verdienen en winst te maken. Maar dat is niet alles. Hoe deze logica van het bedrijfsleven binnen de perken te houden? Hoe te zorgen dat niet alles in samenleving en cultuur gedicteerd wordt door marktdenken? Tegenmacht ontwikkelen dus. Is het nodig om daar veel geld voor te hebben?
BeantwoordenVerwijderenTegenmacht ontwikkelen wordt erg lastig als je tegen de miljardenindustrie op moet die de reclame-industrie heet. Hier een inzichtelijke documentaire over de vergaande tactieken waartegen we ons zouden moeten verzetten. Mijn advies: zet je geluid uit tijdens de reclame op de tv en ga even wat anders doen, gebruik een advertentieblocker op je webbrowser en laat je radio uit.
BeantwoordenVerwijderenhttp://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/persuaders/
Dank voor de tip. Interessant. De documentaire zou op tv moeten.
BeantwoordenVerwijderenBen het met je eens dat de reclame-industrie machtig is en veel geld inzet, maar zoals ook duidelijk wordt in de documentaire: het publiek wordt óók steeds kritischer, cynischer, en immuun. De reclame-industrie moet steeds geraffineerdere strategieën inzetten om het gewenste effect te sorteren. De sluwheid ervan wil ik zeker niet negeren, en de documentaire maakt weer eens duidelijk hoe ver dat gaat.
Toch blijf ik vooralsnog optimistisch over de beïnvloedbaarheid van mensen. Wij zijn geen simpele marionetten van de beelden en informatie waarmee we worden gebombardeerd, - althans, ik heb niet het gevoel zo te opereren, en waarom zou het dan voor anderen volkomen anders zijn? Al weet ik dat er veel op af te dingen valt, toch vertrouw ik erop dat mensen min of meer redelijke wezens zijn. En ook al ben je een poosje in de ban van het een of ander, mensen zullen nooit bevredigd raken in wat de reclame belooft door de producten die zij aanprijst, - zelfs wanneer een pr-campagne slaagt als ‘branding’. ‘Creating loyalty beyond reason’, zoals het heet in de documentaire. Een tijdje zal het werken, misschien. Maar vroeg of laat zullen mensen er genoeg van krijgen.
Belangrijk is wel om (dan) alternatieve denk- en keuzeopties ter beschikking te hebben. Plus een aanmoediging tot kritisch denken. Dat is het minste wat je van tegenmacht mag verwachten.
En een groot voordeel is het internet waarop ook veel te vinden is dat zich onttrekt aan de reclamemachine. Of er kritisch over is. Zoals deze documentaire die je onder de aandacht hebt gebracht. Dank daarvoor.