Opmerkelijk zijn de anti-systeem bewegingen in het politieke landschap, op tal van plekken in de wereld.
De opstanden in de Arabische wereld hebben allen het heersende systeem in het vizier. Van werkelijk succes kan nauwelijks nog worden gesproken, behalve dat dictaturen niet langer geaccepteerd worden door grote delen van de bevolking. Sommige worden omvergeworpen, maar wat komt er voor in de plaats?
De Occupy-beweging doet iets vergelijkbaars, maar dan in de Westerse wereld: systeemkritiek. De democratische rechtstaat wordt meestal als systeem niet ter discussie gesteld, maar wel het functioneren ervan, met name richting financiële sector en de markteconomie.
In Europa komt daar nog eens bij: de sterke groei van anti-establishment bewegingen die zich politiek meer en meer aan het vertalen zijn in obstakels voor de gevestigde politiek. Niet van links komend (zoals enkele decennia geleden), maar van rechts. Gevoed door onrust over economische malaise en een voortvretende financiële crisis en door onvrede op het identiteitsfront, met immigratie en islamisering als voornaamste doelwitten.
In eigen land lijkt het anti-establishmen protest, aangevoerd door Wilders, over zijn hoogtepunt heen. Ingekapseld, zo lijkt het. (Of is het luwte?)
Dat is niet overal zo. Bijvoorbeeld in Frankrijk.
Le Monde van 13 januari opent met een artikel over het alledaags worden (‘banalisation’) van de extreemrechtse partij van Marine Le Pen. Volgens een recente peiling stemt bijna een derde (!) van de Fransen in met de ideeën van het Front national. In negatieve zin tamboereert Le Pen op alle thema’s die de andere partijen min of meer als een gegeven accepteren: de EU, de euro, multiculturaliteit, ruimte voor de islam binnen de samenleving, mondialisering, vrije markt, - om de belangrijkste te noemen. En met dit verzet spreekt zij kennelijk een fors deel van de Franse bevolking aan.
Zullen Europese democratieën de systeemtest onder druk van extreemrechtse bewegingen doorstaan? Of zitten we in een sluipende erodering van het politieke klimaat?
Naast het ‘wereldnieuws’ in ons deel van de wereld zijn er de gebeurtenissen die onze pers nauwelijks halen. Ik denk aan de vele plaatselijke opstanden in China, vaak tegen onrechtvaardige praktijken, corrupte ambtenaren, e.d. Ik denk ook aan de burgeroorlogen en gewelddadige ‘incidenten’ in Zwart Afrika; tal van landen in dit deel van de wereld kunnen nauwelijks worden gezien als een functionerend politiek systeem.
En laten we Amerika niet vergeten. Het politieke systeem aldaar heeft niet alleen te maken met protest van de zijde van de Occupy-beweging. Ook rechts-Republikeins staat het onder druk: alle kandidaten voor het presidentiële kandidaatschap pleiten voor een reductie van Washington.
Wat hebben deze anti-systeem bewegingen te beduiden? Is er sprake van iets gemeenschappelijks? Of zijn de gebeurtenissen (kritiek, verzet, protesten, opstanden) voornamelijk lokaal gemotiveerd, en is hun gelijktijdigheid eerder toeval? Is het door de geglobaliseerde media waardoor het lijkt alsof de chaos overal aan het toenemen is? Of is er werkelijk iets groters of veelomvattenders aan de hand?
Zeker is dat chaos niet de enige component is van deze bewegingen. Er zijn ook berichten over enorme verbeteringen in levensstandaard, gezondheid en levenstijl op wereldschaal, de afgelopen decennia, met name in het niet-Westerse deel van de wereld.
Wat we gemakkelijk vergeten is bovendien de nauwelijks te overschatten impact van de technologische revolutie, met name in mobiele communicatie en internet. Ik hoef slechts terug te denken aan de wereld van 20 jaar geleden: met name communicatief kost het moeite om het verschil nog voor de geest te halen. En wat voor ons geldt, is overal. De digitale revolutie grijpt overal om zich heen. Alsof we in een andere wereld leven, één met een extra laag: een wereldomspannende telecommunicatieve dimensie die aan de biosfeer is toegevoegd.
De wereld lijkt zich te bewegen als één grote ontwakende draak, - een test voor alle politieke systemen. Zullen zij het uithouden, met hier en daar een aanpassing? Of zullen zij breken en ineenstorten, om plaats te maken voor nieuwe? Klein puntje ter relativering: anders dan in het Westen, is de draak in de Chinese verbeelding geen gewelddadig en vraatzuchtig monster, maar een teken van geluk. Anyway, in crisis lijkt de verwarring een ondergaande zon, maar dat zou anders kunnen uitpakken.
.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten