Toen ik
gisteren vernam hoe de verkiezingen in Duitsland waren verlopen, was mijn
eerste reactie dat het me niet verbaasde. De uitslag was wellicht verrassend
voor Duitsland, maar wanneer je kijkt naar andere Europese landen (zoals
Oostenrijk, Frankrijk en Nederland), dan is de winst van een rechts radicale,
anti-immigratie partij niet vreemd. Er is eerder sprake van een inhaalslag. Het
zou vreemd zijn als Duitsland een uitzondering zou blijven in Europa.
Maar toch, is
deze ‘normalisering’ van Duitsland geruststellend?
Door de
overwinning van Macron in Frankrijk raakte ik weer hoopvol gestemd. Zijn overwinning
leek te breken met een trend in Westerse landen. Trump en Brexit hadden het
nationalisme stevig op de kaart gezet. De eurofiele Macron bracht daar verandering
in.
Tot gisteren,
met een vraagteken. Zijn we met de winst van de AfD in Duitsland weer terug bij
een trend richting eenkennig nationalisme? Het willen verstevigen van de
blanke, eigen cultuur, weg van het samen willen leven met mensen met een andere
levensovertuiging of religie en met een andere culturele achtergrond. Was de
overwinning van Macron een uitzondering?
De
Frankfurter Allgemeine kopte vanochtend: ‘Merkel und die Koalition der
Zufriedenen’. Het bericht gaat verder voornamelijk over de winst van de AfD. Merkel
ging voor het ‘Duitsland waarin we goed en gaarne leven’. Velen blijken daarin
niet mee te willen gaan. Het aantal tevredenen in Duitsland is sterk afgenomen.
Merkel zal
opnieuw een regering gaan vormen, maar je kunt niet zeggen dat zij nog langer
staat voor een fier en zelfverzekerd Duitsland dat in de Westerse wereld als
een licht in de duisternis een tegenpool vormt voor het blanke nationalisme van
Trump.
In de
Guardian las ik een artikel over het symbolische protest, afgelopen weekend,
door tal van Football-spelers in de VS: zij knielden bij het spelen van het
volkslied (in plaats van rechtop te staan, met de hand op het hart). (1)
Dit naar
aanleiding van een toespraak van Trump in een rally op vrijdag, waarin hij
tekeerging tegen spelers van de National Football League (NFL) die eerder niet het ‘juiste
respect’ hadden getoond
voor de Amerikaanse vlag en eigenaren van clubs opriep hen te ontslaan:”get that
son of a bitch off the field right now, he’s fired.” Later riep hij in een tweet bezoekers op om
wedstrijden te boycotten zolang spelers weigeren de juiste eer te betonen aan
de vlag.
De meeste
spelers die knielen zijn zwarte Amerikanen. En zij protesteren daarmee tegen
discriminatie en racisme, met name in het optreden van de politie en in
uitspraken van justitie.
Wat mij
opvalt in het Guardian-artikel is een citaat van Robert Kraft, een van de bobo’s
in de NFL: ‘There is no greater unifier in this country than sports, and unfortunately,
nothing more divisive than politics.’
Wat verenigt
sport in de VS? Diversiteit. Wat drijft de huidige politiek uit elkaar? Divers
en tolerant samenleven. Waar gaat Trump voor? Eenkennigheid, homogeniteit. In
al zijn ogenschijnlijk impulsieve reacties zit één rode draad: blank
nationalisme. Overal waar het kan, zaait hij verdeeldheid langs deze lijn. Een
politieke keuze.
En is dat
niet wat Trump verbindt met Wilders, Le Pen en de AfD? Afscheid van diversiteit
en het creëren van een tegenstelling tussen blank, Europees, geworteld in de christelijke,
eventueel humanistische traditie enerzijds en de rest. En dus wil men afrekenen
met antidiscriminatie, antiracisme, individualisme, homohuwelijk, en alle
andere pogingen om het samenleven in diversiteit te bevorderen.
Diversiteit
heeft het zwaar te verduren in deze tijd. Zelfs in een stad als Amsterdam is
deze tendens merkbaar. Waarom ik altijd heb gehouden van mijn stad is juist de
diversiteit: alles en iedereen is er te vinden, naast en door elkaar. Tot voor
kort. Door nieuwe, liberale politiek neemt de segregatie alsmaar toe. Zogenaamd als gevolg van marktwerking. Binnen de Ring is
alles in een hoog tempo aan het homogeniseren, richting blank en welgesteld. Alle
anderen ‘verdwijnen’ gaandeweg naar andere wijken. Er is nog wel diversiteit in
Amsterdam, maar steeds minder naast en door elkaar. Pseudo-tolerant gaat men de
ander uit de weg en wel door te segregeren. Dit is geen ‘natuurgebeuren’, maar
een gevolg van politieke beslissingen. Het tegengaan van segregatie is evenzeer
een zaak van politiek.
Anyway, om terug
te komen op de Duitse verkiezingen: wat staat ons te wachten? Blank
nationalisme zal steeds meer het nieuwe ‘normaal’ worden, terwijl het ‘normaal
zijn’ van diversiteit het onderspit dreigt te delven. Polarisatie dus, langs
etnische, culturele en religieuze scheidslijnen.
Wat te doen? Hoe
hierop te antwoorden? Opvallend is dat ook in Duitsland de sociaal-democraten
fors hebben verloren (net als in Nederland en elders in Europa). Kennelijk valt
er in deze hoek nog veel te vernieuwen. Of is een heel ander antwoord nodig?
Het
bestrijden van fascistische tendensen is één ding. Beter nog: hoe te ontkomen
aan het ideologische frame van radicaal rechts? Hoe houden we tolerantie en
samenleven in diversiteit in ere? Een enorme kwestie, met veel dimensies, ook
sociaal-economische, waar uiteraard nog veel over te zeggen valt. En niet te
vergeten: ook van godsdienstige zijde (m.n. christelijk en islamitisch) steekt
de neiging tot eenvormigheid de kop op. De vijanden van radicaal rechts zijn
niet per se vrienden. Dat geldt ook voor immigratiepolitiek: zoals het sluiten
van grenzen abject en mensonwaardig is, zo is een volstrekte open deur naïef en
dom.
Er is werk
aan de winkel voor nieuwe progressieve politiek, die de extremen weet te vermijden
en die een geloofwaardig antwoord heeft op de vragen en behoeften die nu maken
dat mensen radicaal rechts stemmen.
Noot:
.1: Guardian artikel: ‘NFL players kneel for anthem in
unprecedented defiance of Trump’, https://www.theguardian.com/us-news/2017/sep/24/donald-trump-nfl-protests-kneel-anthem
Geen opmerkingen:
Een reactie posten