Gaat Noord-Korea voor een tweede Vietnam, gesteund door China?

Nieuwe, nog zwaardere kernproef. Zal Trump zich laten verleiden tot een aanval op Noord-Korea? Wat hebben de steeds gewaagdere acties van Kim Jong-un te betekenen?

I.

Wat mij sinds enige tijd bezig houdt is een parallel met Vietnam: Noord-Vietnam die in een verbeten strijd de Amerikanen verdreef uit Zuid-Vietnam. De vraag is waarom deze parallel niet zou opgaan.

Wat mij opvalt in de commentaren is dat over Noord-Korea slechts wordt gesproken als een afschuwelijk, dictatoriaal regime, geleid door een machtswellustige en meedogenloze malloot. Waarschijnlijk valt daar weinig op af te dingen. De vraag is echter of daarmee alles gezegd is. (Zoals we ondertussen zouden moeten weten: demonisering geeft zelden een adequaat beeld van de realiteit.)

Is het mogelijk dat Noord-Korea, en met name de supreme leader Kim Jong-un, ook motieven heeft die minder onbegrijpelijk zijn? (Een demon hoef je immers niet te begrijpen; hij is per definitie een redeloos monster. Maar wat als Kim ook nog iets menselijks heeft?)

Als ik mij probeer te verplaatsen in een Noord-Koreaan, dan zou ik mij kunnen voorstellen dat hij zich druk maakt over het andere Korea, als zijnde een broedervolk, dat militair ‘bezet’ wordt door een legermacht die daar helemaal niet thuishoort, - nl een legermacht van een land aan de andere kant van de aardbol, de VS. Wordt het niet hoog tijd dat die Amerikanen het veld ruimen? Ik kan mij voorstellen dat een Noord-Koreaan dat denkt, - zoals ook menig Noord-Vietnamees vond toen diezelfde Amerikanen een deel van hun land (nl het zuiden van Vietnam) bezet hielden en verdreven moesten worden.

Nog belangrijker: het zou mij helemaal niet verbazen dat ook China dat vindt. Anders dan in de tijd van de Vietnam-oorlog, is China nu een wereldmacht, zowel economisch als militair, die zich ook als wereldmacht wil laten gelden. Zoals al bij andere incidenten is gebleken, wil China heer en meester zijn in de eigen invloedssfeer. En dat doel wordt fors tegengewerkt door de VS, die niet alleen een enorme legermacht heeft in Zuid-Korea, maar ook in Japan en op de Filippijnen. Het zou vreemd zijn als China daar vrede mee heeft.

Laten we de boel omdraaien. Stel dat Schotland in een bloedig conflict verwikkeld zou zijn met Engeland, en dat de Chinezen op Schotse bodem grote militaire bases zouden hebben, om de Schotten te helpen stand te houden tegen de Engelsen, zouden wij in Europa dan blij zijn met die Chinese aanwezigheid? Nee dus. Waarom zou dat anders zijn met Amerikaanse aanwezigheid in Zuid-Korea, bekeken door Chinese ogen?

Maar hoe krijgt China de Amerikanen weg uit zijn invloedsfeer? Zelf een oorlog voeren tegen de VS is veel te risicovol, zowel militair als economisch. Het beste is om een ander dat te laten doen, iemand die gek genoeg is om de vuile klus te klaren. Het zou me dan ook niet verbazen wanneer China slechts voor de vorm de Noord-Koreaanse acties veroordeelt, en dat het achter de schermen de nodige steun levert aan Noord-Koreanen om het schiereiland in een conflict te storten, onder leiding van de onvolprezen leider Kim Jong-un.

Groot ‘voordeel’ (voor China) is dat Kim meedogenloos genoeg is om duizenden doden te riskeren, niet alleen bij de vijand, maar ook aan eigen zijde; op een mensenleven meer of minder kijkt hij niet. En met nucleaire wapens onder handbereik zal hij zich een stuk sterker wanen. Misschien meent hij zelfs dat hij in staat zal zijn om heel Korea Amerikaan-vrij te maken, - net als ooit in Vietnam.

Uiteraard zijn de verschillen groot, tussen Vietnam in de jaren ’60 en ’70 en Korea nu. Het is bijvoorbeeld uiterst onwaarschijnlijk dat Noord-Korea een guerilla-oorlog zal beginnen om Zuid-Korea te ‘bevrijden’.

Het blijft evenwel mogelijk dat het conflict met Noord-Korea tot een tweede Vietnam wordt voor de VS, niet door een militaire nederlaag te lijden tegen Noord-Korea, maar doordat de VS moreel als een misdadiger en in de ogen van de wereld als een verliezer uit het escalerende conflict tevoorschijn komen, wanneer zij zich laten provoceren tot roekeloze actie.


II.

Waar het mij om gaat, is te proberen me voor te stellen wat die Kim Jong-un drijft, en met hem misschien een (groot?) deel van de Noord-Koreaanse bevolking. Het hele conflict reduceren tot deze Kim en hem louter voorstellen als een idioot en machtswellusteling lijkt mij het een en ander te verhullen. De haat tegen het ‘imperialistische’ Amerika zit heel diep, en met reden, gelet op de gruwelen van de Koreaanse oorlog, waarin Noord-Korea vrijwel geheel werd platgebombardeerd (door de VS!). Noord-Korea is bereid heel ver te gaan, niet alleen uit zelfverdediging, maar ook om te provoceren, en China is daar niet per se tegen, integendeel. Het is dan ook slecht voorstelbaar dat China vijandig zal optreden tegen Noord-Korea, en men weet dat in Pyongyang.

Anyway, wat dit heeft te betekenen voor het vervolg, weet ik niet. Maar het lijkt me weinig zinvol om het conflict te reduceren tot de gekte van twee presidenten, - over de tweede wilde ik het nu even niet hebben ;-) Er zit meer aan vast.

De wijze waarop over het conflict met Noord-Korea wordt gesproken, laat de bril zien waardoor Westerse politici en analytici doorgaans naar politieke situaties en ontwikkelingen kijken: alsof alles draait om behoeftebevrediging (economische belangen) en verstand (het zo rationeel mogelijk afwegen van de diverse belangen). Vandaar de hoge verwachtingen van economische sancties (tegen Noord-Korea) en de focus op het gebrek aan gezond verstand van de president (de gekte van Kim Jong-un).

Blinde vlek is waarover wordt gezwegen: de rol van de 'zaken van het hart'. Te weten: eergevoel, (gekrenkte) trots, (gebrek aan) erkenning, eerzucht, oud zeer, woede en ressentiment, tot en met gevoelens die worden opgeroepen door identiteit. Deze zaken spelen vaak een grotere rol in beslissingen dan een 'verstandig' mens zou wensen. Ook bij de machtselite, en dat is in een dictatuur voldoende om een heel volk mee te slepen. In de analyses van de spanningen tussen Noord-Korea en de VS ontbreekt het ten enenmale aan aandacht hiervoor. Ten onrechte.

Politiek die de 'zaken van het hart' negeert, schiet zichzelf in de voet. Of beter: zij is zelfdestructief. Want zij houdt geen rekening met de belangrijkste en taaiste drijfveer in menselijk handelen, zowel persoonlijk als collectief, en met een lang geheugen. Gekoppeld aan de noodzaak tot overleven, kan deze drijfveer zich samenballen tot heldenmoed, inclusief onberekenbaarheid en grote opofferingsgezindheid. De Russische president Poetin vatte het belang ervan helder samen, door te stellen dat Noord-Koreanen nog liever gras eten dan hun kernwapenprogramma stop te zetten. Wie dit afdoet als een lachertje, heeft nog niets begrepen van menselijke motivatie.

Het is uiteraard ook mogelijk dat Amerikaanse beleidmakers wel degelijk het belang inzien van de 'zaken van het hart', ook in het geval van Noord-Korea, maar dat het hen slecht uitkomt om er rekening mee te houden, waardoor het beter is om er helemaal over te zwijgen, - wat niet wil zeggen dat ze er niet mee te maken zullen krijgen. We zullen zien.


III.

Het enige dat Noord-Korea zal kalmeren, en eventueel denucleariseren, is het vertrek van de VS uit Zuid-Korea. Voor Kim-Jong-un c.s. is niet Zuid-Korea de vijand, maar de VS. Aangezien de VS zwaarwegende redenen heeft om daar te blijven (m.n. met het oog op de groeiende macht van China), zal de boel verder escaleren. De vraag is wie uiteindelijk aan het kortste eind zal trekken, en ten koste van wat.

(Maar misschien zit ik er helemaal naast...)