Herleving van de multireligieuze wortels van Europa?

Uit een recent onderzoek van Motivaction (zie noot) blijkt dat een fors percentage van de Nederlandse bevolking als ‘multireligieus’ kan worden bestempeld: mensen die zich door meer dan één religieuze traditie laten voeden. Ook niet-godsdienstige tradities, zoals het boeddhisme, worden daarin meegerekend. Het onderzoek bestaat uit een enorme waaier aan cijfers; iedere lezer kan op zoek gaan naar zijn of haar eigen ‘vakje’.

Interessant: dit fenomeen van meervoudige religiositeit (officieel heet het: multiple religious belonging, MRB). Het is groeiende. Betreft het een soort polytheïsme nieuwe stijl?

Vraag is inderdaad of 'meervoudige religiositeit' wel iets nieuws is. Ik blijf benieuwd naar een cultuurhistorische studie die de oude polytheïstische wortels van de Europese beschaving blootlegt (denk aan het Griekse, Romeinse en Germaanse polytheïsme), en die laat zien dat die invloed nooit echt verdwenen is, ondanks de vaak herhaalde gedachte dat Europa sinds de val van het Romeinse Rijk geheel christelijk zou zijn geworden. Is dit echt ooit het geval geweest? Ik ben geen historicus en kan het niet bewijzen, maar heb altijd mijn twijfels gehad.

Zou je niet met evenveel recht kunnen beweren dat het monotheïsme altijd een vreemde eend in de bijt is geweest in de Europese beschaving? De geschiedenis wemelt van afwijkende bewegingen, andersdenkenden, zgn heksen en andere ‘heidenen’. Over het geheel genomen is er nooit sprake geweest van een monotheïstisch monopolie.

Wie heeft tot nu toe onze religieuze geschiedenis geschreven en daarmee het Europese zelfbeeld bepaald? Hoe zou die geschiedenis eruit zien vanuit multireligieus perspectief? (Vanuit dit perspectief bezien ontsnapt zelfs het christendom niet aan meervoudige religiositeit. De Heilige Drie-eenheid is altijd al moeilijk te verdedigen geweest als maar één, en met de veel vereerde Maria erbij is het meervoud al gestegen tot vier!)

Zoals Europa de multiculturele samenleving bij uitstek is, gelet op de vele culturen die vanouds op het Europese continent samen en door elkaar leven, zo zou ook kunnen blijken dat Europa van oorsprong door en door polytheïstisch is, en is gebleven, met multireligiositeit als hedendaagse variant. (Hetzelfde geldt voor democratie: een polytheïsme in de politiek; zij kon alleen ontstaan en tot bloei komen in een cultuur die pluriformiteit als basisgegeven erkent.)

Multireligiositeit lijkt me overigens goed te rijmen met een seculiere, humanistische levensopvatting. Het zwaartepunt en de uiteindelijke autoriteit liggen immers bij het individu dat z’n keuze maakt uit het veelzijdige aanbod, zonder dat een beslissende rol wordt toegekend aan iets bovennatuurlijks, als dat al meedoet. Misschien is multireligiositeit wel dé manier om het secularisme een nieuwe vitaliteit te geven.

Noot:

http://www.nieuwwij.nl/nieuws/miljoenen-nederlanders-multireligieus-volgens-motivaction-onderzoek/