Kloppen de analyses wel die worden gegeven van de
burgeroorlog in Syrië? Is het plaatje dat wordt voorgeschoteld in Westerse
media niet simplistisch en voorgestructureerd vanuit Westerse denkgewoontes?
Er wordt gedaan alsof Syrië het volgende land is in de reeks
Arabische landen waar de lente uitbreekt. Na Tunesië, Egypte en Libië, is het nu
aan Syrië om vrijheid en democratie te bevechten. Maar deugt deze
patroonherkenning wel?
Er wordt gedaan alsof er sprake is van een helder conflict:
een dictator (Assad plus kliek van getrouwen) versus bevolking die naar
vrijheid snakt. Maar is het zo simpel?
Er wordt gedaan alsof het lot van Syrië als geheel op het
spel staat: ófwel het land wordt geregeerd door Assad, ófwel door de oppositie;
alsof het land ondeelbaar is. Maar ligt het zo eenvoudig?
Ik heb sterk de indruk dat één factor over het hoofd wordt
gezien, namelijk de godsdienstige. Wie de berichtgeving goed leest merkt op dat het voornamelijk
een soennitische meerderheid is die in opstand komt tegen een conglomeraat aan
godsdienstige minderheden (waaronder diverse denominaties christenen), onder
leiding van de sjiitische alewieten (de minderheid rondom Assad). Deze
minderheden hebben er geen belang bij dat de soennitische meerderheid aan de
macht komt; ze dreigen dan al hun privileges en ook hun relatieve vrijheid
kwijt te raken. Het is dus iets te gemakkelijk om te menen dat de gehele bevolking van Syrië zit te wachten op een
regimeverandering.
Verder lijkt het me de moeite waard om de kaart van het
Midden-Oosten niet alleen te bekijken op landsgrenzen, maar ook langs lijnen
van godsdienstige demografie, met speciale aandacht voor soennieten enerzijds
en sjiieten anderzijds. Wie de geschiedenis van het islamitische werelddeel
enigszins kent, weet dat de strijd tussen deze twee hoofdstromingen binnen de
islam reeds vele bloedige hoofdstukken kent.
In Irak, waar pas bij aanslagen weer meer dan 110 doden
vielen op één dag, gaat de strijd voornamelijk tussen soennieten en sjiieten. De
gelijkenis met Syrië is frappant, zij het omgekeerd: in Irak behoorde de dictator,
Saddam Hoessein, tot de soennitische minderheid, die de sjiitische meerderheid
onderdrukte.
(Wat maakt dat deze bevolkingsgroepen zo slecht kunnen
samenleven binnen één land? Als naïeve westerling zou je zeggen dat Sjiisme en
Soennisme slechts twee varianten zijn van eenzelfde godsdienst, de islam.
Kennelijk ligt het niet zo simpel. Hoe komen beide stromingen zo onverzoenlijk,
wat betreft macht?)
Voeg daaraan toe het gegeven dat de meeste landsgrenzen in
het Midden-Oosten geen zelfgekozen of zelfbevochten landsgrenzen zijn, maar begin 20ste
eeuw zijn getrokken door de Volkenbond, onder toezicht van de toenmalige
koloniale mogendheden, m.n. de Britse en de Franse. Deze grenzen zijn dus niet
gegroeid vanuit een onderlinge solidariteit, noch natuurlijk, noch cultureel.
Waarom zouden de landsgrenzen dan heilig zijn?
De situatie in het Midden-Oosten is uiteraard complex, en
niet te reduceren tot maar één verklarende factor. Maar wat zou het verhelderen
wanneer we de factor ‘Soennisme versus Sjiisme’ eraan zouden toevoegen? Heeft
dit toebehoren aan, dit zich identificeren met verschillende hoofdstromen
binnen de islam verklarende betekenis in de analyse van de huidige conflicten
in het Midden-Oosten?
Iran, als kernland van het sjiisme, wordt dan vanzelf ook
van belang. Is het denkbeeldig dat Iran erop uit is om ‘oude’ landsgrenzen open
te breken of om dit minstens te verwelkomen, teneinde nieuwe landen te laten
ontstaan die gebieden met een sjiitische meerderheid omlijnen? Zodat de
invloedssfeer van Iran zich solide uitbreidt. Toegepast op de huidige
conflicten zou dat betekenen: een opbreken van zowel Irak als Syrië, op den duur.
Met deze bril op ziet de situatie in Syrië er anders uit.
Zelfs al ruimt Assad het veld, dan is het conflict nog allerminst ten einde.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten