Notities over religie. Politiek & religie lijken niet te scheiden (zeker nu niet). Over de toenemende macht van Evangelicalisme

Het is werkelijk bizar hoe weinig aandacht men in Europa wil besteden aan de religieuze dimensie van het fenomeen ‘Trump’. En dan heb ik het niet over de persoon, maar over de agenda die hij uitvoert.

Voor wie zich enigszins verdiept in Amerikaanse politiek, niet vanuit Europees, maar vanuit Amerikaans standpunt, en dan niet alleen let op financieel-economische maatregelen of gebabbel over de privépersoon Trump, zal onvermijdelijk uitkomen op de rol van religie in het politieke landschap van de VS. Met name de invloed en agenda van evangelicals is verbluffend, - en als ik Amerikaan was zou ik zeggen: beangstigend. (Zie video en ook de twee andere afleveringen. (1))

 

Feitje dat te denken zou moeten geven: het aantal evangelicals in de wereld is ruim 600 miljoen, en het aantal stijgt met de dag. Met name in de Amerika’s en in Afrika.

De aanhang van het Evangelicalisme in de VS wordt geschat op circa 60 miljoen. (Anderen zeggen 80 miljoen.) In ieder geval was Trump zonder hun steun nooit president geworden.

 

Trump mag gek lijken, of wispelturig, of onwetend in wat hij doet. Wanneer je de agenda van de evangelicals erbij pakt, is zijn beleid allerminst vreemd, maar zeer to-the-point. 

In het oog springt natuurlijk het anti-abortus beleid, evenals de bestrijding van LGBTQ+. Maar zeker zo belangrijk is het streven naar de opheffing van de scheiding tussen kerk en staat, als onderdeel van het ‘Seven Mountain Mandate’ (google en gij zult vinden).

 

Met andere woorden: de huidige politiek van Amerika is simpelweg onbegrijpelijk zonder de invloed en agenda van evangelicals c.s. mee te nemen. Het ware beter om Trump op te vatten als ‘useful idiot’, dan als het gevaar zelve.

 

Hoe komt het dan dat er in Europa nauwelijks aandacht voor is? Is seculier Europa zo areligieus geworden dat de (grote) rol die religie in tal van landen (en niet alleen in de VS) nog steeds speelt een blinde vlek is geworden? Okay, religie is niet het enige wat telt; de economie is zeker ook belangrijk. (Ja, we hebben ons marxistische lesje geleerd.) Maar is dat een reden om zich dan maar te beperken tot het laatste, alsof alles kan worden teruggebracht tot economie? 

 

Andere optie: Europeanen zijn zozeer gewend geraakt om kerk en staat te scheiden dat het vanzelfsprekend is geworden om religie buiten beeld te houden wanneer het over politiek gaat. Maar wat als er binnen democratieën (zoals de Amerikaanse) naar wordt gestreefd om de scheiding tussen kerk en staat op te heffen? Kan politieke analyse de rol van religie dan nog langer negeren?

 

Het bijzondere van Evangelicalisme is dat het niet alleen geloof en politiek met elkaar wil verbinden, maar ook geloof en economie. Financieel en economisch succes zijn een teken van het juiste geloof. Ze gaan allemaal hand-in-hand in het ‘prosperity gospel’. 

 

En niet onbelangrijk: ook zonder Trump gaat de agenda van evangelicals c.s. gewoon door. Focus op de privéperikelen van de heer T zorgt voor een perfecte afleiding, maar is voor de lange termijn irrelevant.

 

Betreft dit vooral een Amerikaans fenomeen? Zou kunnen, maar waarschijnlijk niet. Als religie opnieuw de kop opsteekt in Europa als politieke factor, dan zal het niet een ons bekende gedaante aannemen, maar sterk lijken op wat in Amerika groot aan het worden is. Tegelijk moet gezegd dat er ook forse verschillen zijn. (2)

[...]

 

Ja, ik begrijp dat er allerlei nuances zijn aan te brengen. Maar toch, ik vraag me steeds meer af of een religieuze mentaliteit niet eerder een doorlopende lijn is, van fundamentalistisch naar vrijzinnig en weer terug, en wel in zoverre men zich onderwerpt aan een autoriteit, of het nu gaat om een God (of goden), een heilige persoon (zoals Boeddha of Jezus), of een heilig geschrift (zoals Bijbel of Koran). Hoe fundamentalistisch of vrijzinnig ook, het blijft onderwerping.

 

En ja, er zijn heel verschillende invullingen van ‘religie’. Dat neemt niet weg dat er ook religie is die onderwerping vraagt van aanhangers. Of misschien is het eerder andersom: de mentaliteit van (zich) willen onderwerpen en gehoorzamen aan autoriteit is ruimschoots aanwezig, en vormen van religie bieden onderdak bieden aan deze mentaliteit. 

 

Met name monotheïsme lijkt zich er goed voor te lenen, gezien het succes ervan in de wereld. Tegelijk roept het overal conflicten op (zoals dagelijks in het nieuws valt te vernemen). 

 

Staan beide (succes én conflict) los van elkaar?

 

Misschien ligt het eraan dat monotheïsme – anders dan andere religies – zich doorgaans presenteert als exclusief en enig in waarheid, met een boodschap die wordt voorgeschoteld als een ‘leer’, en zonder dat een kritische geest wordt gestimuleerd (of slechts beperkt, binnen de perken blijvend van de leer). 

 

Religie hoeft zich niet zo te presenteren, maar helaas zijn er tal van stromingen die dat wel zo doen. (Bijgaande video (1) laat dat duidelijk zien.)

 

 

 

Noten:

.1) Zie: Les évangéliques à la conquête du monde : les évangéliques au pouvoir (2/3) | Documentaire | ARTE

https://www.youtube.com/watch?v=VkSVF9mGrao

Ook de andere twee afleveringen zijn de moeite waard. 

2) Zie: Zie: Religion, Populism, and the Fragmentation of the Sacred

https://nias.knaw.nl/news/gorski/

Interview met Philip Gorski die onderzoek doet naar het heilige in onze tijd en naar invloed van religie op (hedendaagse) politiek. Over verschillen tussen Amerikaanse en Europese situatie. Met een andere visie op de zgn onttovering van de (moderne) wereld. Is onze cultuur wel zo geseculariseerd? 

'Intellectuals have confused their own worldview with the broader culture.'

 

De Natie heeft Lebensraum nodig

Lebensraum

 

De Natie heeft Lebensraum nodig

En doet er alles – alles! – aan

Om zich van steeds meer te verzekeren

Nietsontziend

Ten koste van wat of wie ook

 

Ten koste van menswaardigheid

Ten koste van lijden

Ondraaglijk lijden

Dat het volk zelf maar al te goed kent 

- maar vergeten?

 

De Natie heeft Lebensraum nodig

En kijkt daarbij niet op een dode meer of minder

Of tien

Of honderd doden

Of duizend

Of tienduizenden doden

Of hoeveel ook

In het getto van de vergetelheid doet het aantal er niet toe

Allemaal anderen zonder naam

Want wie ziet hun gelaat?

Zijn zij überhaupt iemand?

 

En dat terwijl de Natie het eigen leven memoreert

En dat van iedere onderdaan

Van eigen bodem

En hetzelfde bloed vooral

In de naam van het Heilige

Als ware zij het leven zelve

Zonder meer

 

Ironie van de geschiedenis?

Gewetenloos?

Zijn mensen andere mensen?

 

Doof voor de vragen die zich stellen

Schreeuwend of bijna geluidloos

Rechtvaardigheid?

Gerechtigheid?

Medemenselijkheid?

 

Zijn zij gestorven in de obsessie met Lebensraum?

 

De Natie heeft Lebensraum nodig

Ten koste van zichzelf

Ten koste van respect van wie of wat ook

En de eigen belofte

Hoop te willen zijn te midden van het troosteloze kwaad

Die zij verraadt

Rücksichtslos

 

De Natie creëert de Vreemdeling 

- die men zelf zo vaak was

Zij creëert vreemden

Door hen buiten het eigene te plaatsen

Statusloos en zonder rechten

Helaas 

Alsof het niet anders kan

Uitzoomen op het wereldtoneel

Wat gebeurt er allemaal?

De afgelopen weken is er van alles voorgevallen dat verbijstering wekte (bij mij, althans), en dan denk ik aan de recente veranderingen in Amerikaanse politiek, met name met betrekking tot de oorlog in Oekraïne.

Vraag: vanwaar die verbijstering? Is het echt allemaal vanwege de gekte van één persoon, namelijk de heer T? Of heb ik tot nu toe de situatie waarin we verkeren verkeerd begrepen?

 

In een poging om het toch enigszins te ‘begrijpen’, het volgende.

. Stel, we zoomen uit;

. Stel, we relateren niet alles aan onszelf, oftewel: aan Europa;

. Stel, de oorlog in Oekraïne is voor een groot deel van de wereld, buiten Europa, bijzaak, - zoals er ook nog andere oorlogen woeden (bijvoorbeeld in het Midden-Oosten en in Afrika);

. Stel, vanuit de VS bezien is Europa onbetekenend; handelspartner okay, maar geopolitiek verder niet van belang;

. Stel, de belangrijkste opponent van de VS op het wereldtoneel is China (niet Rusland);

. En stel, we gaan er eens niet vanuit dat Trump gek is, maar dat hij weet wat hij doet, en dat hij niet louter bezig is met zelfverheerlijking, noch dat hij het helemaal alleen voor het zeggen heeft,

hoe ziet het er dan uit? Hoe dan te duiden wat er de afgelopen weken is gebeurd?

 

Ik zou zeggen:

. Door de oorlog met Oekraïne en het verenigd front van Westerse landen, werd Rusland in de armen van China gedreven;

. Daar wil de VS nu verandering in brengen;

. Om de positie van China te verzwakken is het zaak voor de VS om Rusland los te weken van China, en wel door er ‘vrienden’ mee te worden;

. Als gevolg hiervan laat de VS Oekraïne vallen, want geopolitiek gesproken onbelangrijk; de belangen van de VS zijn er niet mee gediend om er nog langer in te investeren.

 

Wat betekent dit voor Europa en voor Oekraïne?

Minstens dit: 

. Wil Europa een rol spelen in dit grote spel, dan zal het zichzelf belangrijk moeten gaan maken én voor de eigen belangen opkomen. Temeer daar de VS anders blijkt te zijn dan we dachten, of hoopten, - in ieder geval geen bondgenoot. Op dit moment is de rol van Europa niet indrukwekkend te noemen, ook wat betreft Oekraïne.

. Kan/ wil Europa als Europa een rol van betekenis gaan spelen? Grote vraag.

. Steun voor Oekraïne is nu geheel en al een Europese aangelegenheid geworden. Hoe?

. En verder: ophouden om ons te richten naar Amerika. (Laten we blij zijn dat de heer T niet onze president is!) We zullen het zelf moeten doen, niet alleen wat Oekraïne betreft, sowieso. Europe, let’s go for it! 

 

Does it make sense om er zo naar te kijken?

 

Stille rebellie, 9 maart, Beursplein Amsterdam

Rond het middaguur naar samenkomst geweest op het Beursplein in Amsterdam: vanaf 12.00 uur mediteren, half uurtje. Georganiseerd door Extinction Rebellion en de Zen Peacemakers. Uiteindelijk waren er zo’n 20 deelnemers.

 

Van de folder:

‘Met onze vreedzame Stille Rebellie beoefenen we met gezamenlijke stille meditatie compassie voor al het lijden waar dan ook ter wereld. We doen dit gelijktijdig ook op andere plekken in Nederland.

“Geef mij stilte en ik zal de nacht trotseren.” (Kahlil Gibran)

Je bent van harte welkom om mee te doen aan deze Stille Rebellie! Voor 5 minuten tot een half uur. Alles is goed. Neem zelf een kussen, stoel of bankje mee.’

 

(Dus ja, Extinction Rebellion heeft ook deze kant. 😉 )

 

Het is elke maand, 2^de zondag in de maand, van 11.45 – 12.30.

Locatie is niet altijd dezelfde. De volgende keer waarschijnlijk ook op het Beursplein.

Voor meer info: stille.rebellie@wereldster.nl

 

Het opstaan van Europa

De politiek van Trump roept in Amerika tegengeluiden op, ook aan Republikeinse zijde. Voorlopig een minderheid, maar toch.

En nu Europa nog. Nadrukkelijk afstand nemen van het Amerika van de heer T lijkt me dringend nodig. Even dringend wordt dan de vraag: waar staan wij zelf voor? Waar staat Europa voor? Wat willen wij hoog houden? 

Gaat het ons lukken om voorbij de eigen grenzen te denken en te erkennen dat we deel uitmaken van een groter geheel, 'Europa' geheten? (Met als belangrijke kanttekening: Europa is niet hetzelfde als de EU.) 

Gaat het ons lukken om niet alleen de diversiteit van Europa te zien - die enorm is, en een geweldige weelde -, maar ook het gezamenlijke dat ons verbindt en dat het verdedigen waard is?

Europa een beschaving, met tal van culturen die er vorm en inhoud aan geven. En dat alles dynamisch opgevat. 

Een renaissance van de Europese idee zou de mooiste uitkomst zijn van de huidige crisis. Leve de crisis! Leve de vernieuwing!

En praktisch. Om te beginnen: minder aandacht besteden aan de heer T en het dagelijkse tumult dat hij weet te creëren, en meer aandacht besteden aan de vraag wat Europa zou kunnen betekenen. Laat T zijn eigen sop. Er zijn belangrijkere dingen in de wereld.

Inderdaad: wat je voedt groeit! 

 

Zelensky en de ruzie in het Witte Huis. Never waste a good crisis!

Wat een spektakel! Laat de echte clown opstaan! 😉

De ruzie in het Witte Huis zou weleens vergaande gevolgen kunnen hebben. Vraag: is dat erg? 

Prima dat Zelensky publiekelijk weerstand heeft geboden aan de machtsgeile zelfingenomenheid van Trump c.s. Eindelijk iemand die het niet allemaal meer pikt, niet likt, zich niet alles laat gezeggen, en Trump voor het oog van de wereld onpresidentieel laat afgaan. Chapeau!

Bovendien: een goede gelegenheid voor Europa om eens ballen te tonen én volwassen te worden. En dat gaat niet zonder risico’s (te durven nemen).

Het is inderdaad tamelijk absurd, zoals de Poolse premier Tusk zei, ‘dat 500 miljoen Europeanen aan 300 miljoen Amerikanen vragen om hen te verdedigen tegen 140 miljoen Russen’. Wanneer komen we uit onze crèche?

Anyway, never waste a good crisis!

En gelukkig is Washington ver weg en zit er een oceaan tussen de VS en Europa, zodat Trumpiaanse idiotie hier niet zomaar voet aan wal kan zetten. Afstand nemen van Amerika, niet alleen letterlijk, maar ook in geopolitiek denken en in waarden die we als beschaving hoog willen houden, is meer nodig dan ooit.

Hoe verder? Geen substantiële ontwikkeling zonder crisis, dan wel conflict, mits er ook een stap wordt gezet. Aan Europa nu om die stap te zetten! 

Leve Europa! En slava Ukraini!

De heer T en mijn veranderend mensbeeld

Met Trump op het wereldtoneel begin ik beter te begrijpen hoe Hitler en het nazisme groot konden worden. Niet alleen de heer T, maar vooral ook zijn aanhang en de sfeer waarin hij weet te gedijen, bieden uitstekend vergelijkingsmateriaal. 

Daarmee is (nog) niet gezegd dat de heer T en de heer H van dezelfde soort zouden zijn. Het gaat me om de atmosfeer en de gelovigheid waarin een en ander gebeurt. 

 

Alles wat ik lees, zie en hoor over/ van Trump-aanhangers wijst in de richting van een merkwaardig soort opgewondenheid, die heen en weer gaat tussen enthousiasme en hysterie, en die zowel berekenend is als blind. Blinde liefde en berekenend opportunisme. 

 

Wat me nog het meest verbaast is de gewetenloosheid waarmee (veel) christenen in de VS alles wat de heer T doet goed praten of zelfs verheerlijken, ja tot aan heilig verklaren toe. (Kijk naar filmpjes met Paula White, op dit moment T’s spirituele adviseur in het Witte Huis.) 

 

De dagelijkse leugens, zijn schandalige gedrag, de mensonwaardige politiek die hij in gang zet: alles is okay en wordt zelfs gezien als de hand van God die zo Amerika ‘weer’ (?) tot christelijke (en witte) natie zal omvormen. 

 

Misschien had ik – nog steeds – een te gunstig beeld van christenen, voor wie integriteit en medemenselijkheid ertoe zouden doen. Tja, uiteraard zijn er christenen die zo in het leven staan, zoals dat ook voor niet-christenen geldt. Maar overduidelijk is (geworden) dat voor veel mensen de christelijke godsdienst geen enkele belemmering vormt om als burger immorele keuzes te maken, integendeel. 

 

Het nazisme kon lange tijd worden voorgesteld als van-God-los en daarom verschrikkelijk. Het lijkt erop dat ook dit vooroordeel z’n langste tijd gehad heeft. 

 

En wat collectieve hysterie betreft: ook daarvoor hoeven we niet langer in de geschiedenis te duiken; zij is springlevend. Men volge slechts het Amerikaanse nieuws.

Van homo rationalis naar homo hystericus? – of misschien beter: beide, als polen van een spanningsveld? (Hoe hysterisch ben ik zelf?)

Alweer dien ik mijn mensbeeld bij te stellen. Covid en vooral de reacties erop betekenden al een forse beschadiging, of ontnuchtering, - het is maar hoe je het bekijkt. En nu weer, en nog meer. 😉