Het is werkelijk bizar hoe weinig aandacht men in Europa wil besteden aan de religieuze dimensie van het fenomeen ‘Trump’. En dan heb ik het niet over de persoon, maar over de agenda die hij uitvoert.
Voor wie zich enigszins verdiept in Amerikaanse politiek, niet vanuit Europees, maar vanuit Amerikaans standpunt, en dan niet alleen let op financieel-economische maatregelen of gebabbel over de privépersoon Trump, zal onvermijdelijk uitkomen op de rol van religie in het politieke landschap van de VS. Met name de invloed en agenda van evangelicals is verbluffend, - en als ik Amerikaan was zou ik zeggen: beangstigend. (Zie video en ook de twee andere afleveringen. (1))
Feitje dat te denken zou moeten geven: het aantal evangelicals in de wereld is ruim 600 miljoen, en het aantal stijgt met de dag. Met name in de Amerika’s en in Afrika.
De aanhang van het Evangelicalisme in de VS wordt geschat op circa 60 miljoen. (Anderen zeggen 80 miljoen.) In ieder geval was Trump zonder hun steun nooit president geworden.
Trump mag gek lijken, of wispelturig, of onwetend in wat hij doet. Wanneer je de agenda van de evangelicals erbij pakt, is zijn beleid allerminst vreemd, maar zeer to-the-point.
In het oog springt natuurlijk het anti-abortus beleid, evenals de bestrijding van LGBTQ+. Maar zeker zo belangrijk is het streven naar de opheffing van de scheiding tussen kerk en staat, als onderdeel van het ‘Seven Mountain Mandate’ (google en gij zult vinden).
Met andere woorden: de huidige politiek van Amerika is simpelweg onbegrijpelijk zonder de invloed en agenda van evangelicals c.s. mee te nemen. Het ware beter om Trump op te vatten als ‘useful idiot’, dan als het gevaar zelve.
Hoe komt het dan dat er in Europa nauwelijks aandacht voor is? Is seculier Europa zo areligieus geworden dat de (grote) rol die religie in tal van landen (en niet alleen in de VS) nog steeds speelt een blinde vlek is geworden? Okay, religie is niet het enige wat telt; de economie is zeker ook belangrijk. (Ja, we hebben ons marxistische lesje geleerd.) Maar is dat een reden om zich dan maar te beperken tot het laatste, alsof alles kan worden teruggebracht tot economie?
Andere optie: Europeanen zijn zozeer gewend geraakt om kerk en staat te scheiden dat het vanzelfsprekend is geworden om religie buiten beeld te houden wanneer het over politiek gaat. Maar wat als er binnen democratieën (zoals de Amerikaanse) naar wordt gestreefd om de scheiding tussen kerk en staat op te heffen? Kan politieke analyse de rol van religie dan nog langer negeren?
Het bijzondere van Evangelicalisme is dat het niet alleen geloof en politiek met elkaar wil verbinden, maar ook geloof en economie. Financieel en economisch succes zijn een teken van het juiste geloof. Ze gaan allemaal hand-in-hand in het ‘prosperity gospel’.
En niet onbelangrijk: ook zonder Trump gaat de agenda van evangelicals c.s. gewoon door. Focus op de privéperikelen van de heer T zorgt voor een perfecte afleiding, maar is voor de lange termijn irrelevant.
Betreft dit vooral een Amerikaans fenomeen? Zou kunnen, maar waarschijnlijk niet. Als religie opnieuw de kop opsteekt in Europa als politieke factor, dan zal het niet een ons bekende gedaante aannemen, maar sterk lijken op wat in Amerika groot aan het worden is.
[...]
Ja, ik begrijp dat er allerlei nuances zijn aan te brengen. Maar toch, ik vraag me steeds meer af of een religieuze mentaliteit niet eerder een doorlopende lijn is, van fundamentalistisch naar vrijzinnig en weer terug, en wel in zoverre men zich onderwerpt aan een autoriteit, of het nu gaat om een God (of goden), een heilige persoon (zoals Boeddha of Jezus), of een heilig geschrift (zoals Bijbel of Koran). Hoe fundamentalistisch of vrijzinnig ook, het blijft onderwerping.
En ja, er zijn heel verschillende invullingen van ‘religie’. Dat neemt niet weg dat er ook religie is die onderwerping vraagt van aanhangers. Of misschien is het eerder andersom: de mentaliteit van (zich) willen onderwerpen en gehoorzamen aan autoriteit is ruimschoots aanwezig, en vormen van religie bieden onderdak bieden aan deze mentaliteit.
Met name monotheïsme lijkt zich er goed voor te lenen, gezien het succes ervan in de wereld. Tegelijk roept het overal conflicten op (zoals dagelijks in het nieuws valt te vernemen).
Staan beide (succes én conflict) los van elkaar?
Misschien ligt het eraan dat monotheïsme – anders dan andere religies – zich doorgaans presenteert als exclusief en enig in waarheid, met een boodschap die wordt voorgeschoteld als een ‘leer’, en zonder dat een kritische geest wordt gestimuleerd (of slechts beperkt, binnen de perken blijvend van de leer).
Religie hoeft zich niet zo te presenteren, maar helaas zijn er tal van stromingen die dat wel zo doen. (Bijgaande video (1) laat dat duidelijk zien.)
Noten:
.1) Zie: Les évangéliques à la conquête du monde : les évangéliques au pouvoir (2/3) | Documentaire | ARTE
https://www.youtube.com/watch?v=VkSVF9mGrao
https://nias.knaw.nl/news/gorski/
Geen opmerkingen:
Een reactie posten